Αποσύνδεση ή Σύνδεση; Τι ζητάμε από τις διακοπές;

Οι διακοπές συχνά παρουσιάζονται ως αντίδοτο στην καθημερινότητα· ένας απαραίτητος χρόνος διαφυγής από το άγχος, τις υποχρεώσεις, τους ρυθμούς της πόλης. Πίσω όμως από την ανάγκη για ‘ξεκούραση’ ή ‘αποσυμπίεση’ κρύβεται ένα βαθύτερο ερώτημα: Τι είναι αυτό που ζητάμε πραγματικά από τις διακοπές; Αποσύνδεση από τον κόσμο; Ή μήπως σύνδεση με τον εαυτό μας; Η απάντηση, όπως συμβαίνει συχνά στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία, δεν είναι μονοσήμαντη.

Σε μια εποχή όπου η υπερσυνδεσιμότητα έχει γίνει τρόπος ζωής, η έννοια της αποσύνδεσης μοιάζει σχεδόν επαναστατική. Η ανάγκη για απομάκρυνση από οθόνες, επαγγελματικές υποχρεώσεις, ακόμη και από κοινωνικές προσδοκίες, μοιάζει με ανάσα ελευθερίας. Όμως, η απλή φυσική απομάκρυνση δεν ισοδυναμεί απαραίτητα με εσωτερική γαλήνη. Πολλές φορές, φεύγουμε από τον τόπο αλλά κουβαλάμε μέσα μας τα ίδια βάρη.

Σύμφωνα με τον Erich Fromm (1976), η αληθινή ελευθερία δεν έγκειται στην απόδραση από το περιβάλλον, αλλά στην εσωτερική δυνατότητα να σχετιστούμε αυθεντικά. Η ανάγκη για αποσύνδεση μπορεί να κρύβει μια βαθύτερη ανάγκη για αποφόρτιση, αλλά και για προστασία από ένα περιβάλλον που δεν μας καθρεφτίζει. Όταν όμως η αποσύνδεση δεν συνοδεύεται από στοχασμό, μετατρέπεται σε παθητικότητα ή ακόμη και απομόνωση.

Στην ψυχοδυναμική προσέγγιση, οι διακοπές μπορούν να λειτουργήσουν ως ‘ενδιάμεσος χώρος’ κατά Winnicott (1971): ένας χρόνος που δεν ανήκει ούτε στην αυστηρή πραγματικότητα, ούτε στην καθαρή φαντασία. Μέσα σε αυτό το χώρο, το άτομο μπορεί να έρθει σε επαφή με υλικά του εαυτού που έχουν παραμεριστεί. Οι διακοπές δεν είναι μόνο διάλειμμα, αλλά πιθανή ευκαιρία ψυχικής ανασυγκρότησης.

Η σύνδεση με τον εαυτό μας δεν είναι πάντοτε ευχάριστη. Συχνά απαιτεί σιωπή, αποδοχή, και κυρίως χώρο. Πολλοί άνθρωποι έρχονται σε ψυχοθεραπεία τον Σεπτέμβρη, όχι γιατί πέρασαν δύσκολα καλοκαίρια, αλλά γιατί στην ησυχία των διακοπών συνειδητοποίησαν πόσα έχουν μείνει ανέκφραστα. Το καλοκαίρι, όταν οι θόρυβοι της καθημερινότητας σβήνουν, επιτρέπει στο εσωτερικό τοπίο να αναδυθεί.

Μια ασθενής περιέγραψε πως, σε ένα κυκλαδίτικο νησί, ένιωσε ξαφνικά ‘άδεια’. Όχι γιατί της έλειπε κάτι, αλλά γιατί όλη της η ζωή ήταν γεμάτη από δραστηριότητες που δεν είχαν ποτέ αναρωτηθεί τι πραγματικά χρειαζόταν. Η θάλασσα, η σιωπή και η αποσύνδεση από το τηλέφωνο έφεραν στην επιφάνεια έναν βαθύ υπαρξιακό κόπο. Η ψυχή, είπε, ‘δεν ήξερε τι να κάνει με τόσο χώρο’.

Η σύνδεση δεν σημαίνει απαραίτητα επαφή με άλλους. Σημαίνει δυνατότητα εσωτερικής συνοχής. Να αντέχεις τη συντροφιά σου, να ακούς τις ανάγκες σου, να αναγνωρίζεις το πένθος, την κόπωση ή ακόμη και τη σιωπηλή σου ελπίδα. Οι διακοπές μπορούν να είναι ο καμβάς αυτής της συνάντησης — όχι πάντα άνετης, αλλά ουσιαστικής.

Ο Jung (1961) σημείωνε πως ‘ό,τι δεν ερχόμαστε να συνειδητοποιήσουμε, το αποκαλούμε μοίρα’. Η ασυνείδητη ανάγκη για αποσύνδεση πολλές φορές μαρτυρά και την ανάγκη για επαναδιαπραγμάτευση του τρόπου ζωής μας. Αν οι διακοπές μάς προκαλούν κρίση, ίσως το πρόβλημα να μην είναι στις διακοπές – αλλά στο πώς έχουμε μάθει να υπάρχουμε.

Είναι λοιπόν αναγκαίο να επανανοηματοδοτήσουμε τις διακοπές όχι μόνο ως ανάπαυλα αλλά ως ψυχική διεργασία. Να τις δούμε ως χώρο επανένταξης, όχι απλώς απόδρασης. Η ποιότητα των διακοπών δεν εξαρτάται από το τοπίο, αλλά από τη δυνατότητα του υποκειμένου να δημιουργήσει εσωτερικό τόπο. Και αυτός ο τόπος χτίζεται με αλήθεια, αποδοχή, φροντίδα.

Όταν οι διακοπές λειτουργούν σαν ‘σιωπηλό εργαστήριο ψυχής’, τότε επιστρέφουμε διαφορετικοί. Όχι μόνο ξεκούραστοι, αλλά πιο παρόντες. Έχοντας συναντήσει κομμάτια μας που δεν είχαμε τολμήσει να δούμε. Αυτός είναι ο βαθύτερος καρπός της σύνδεσης: να νιώσεις, έστω και για λίγο, εσύ.

* Βιβλιογραφία *

Fromm, E. (1976). *To Have or To Be?* New York: Harper & Row.

Jung, C. G. (1961). *Memories, Dreams, Reflections*. New York: Pantheon Books.

Winnicott, D. W. (1971). *Playing and Reality*. London: Tavistock Publications.

Κατερίνα Κοτσιφάκου – Κλινική Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια, Ομαδική Αναλύτρια, Εικαστικός

Πατριάρχου Ιωακείμ 31, Κολωνάκι, Αθήνα | 2107213148 | (+30) 6944588164

katerinakotsifakou@gmail.com | IG: @katerina_kotsifakou | FB: @katerinakotsifakou